තවත් අපූරු ඡන්දයක් නිම විය. එය කරුණු රැසක් නිසා අපූර්ව වේ. සමහරු කියන පරිදි රදලයන්ගේ දේශපාලනයේ අවසානයක් (තාවකාලිකව හෝ) ඉන් සිදු විය. වැඩ කරන ජනයාගේ, නිර්ධන පංතියේ නායකයෙකු හා පක්ෂයක් බලයට පත් වීමද සුවිශේෂී වේ. රටේ මෙතෙක් සිදු වූ සකල විධ අපරාධ, දූෂන, භීෂන සොයා දඩුවම් කරනවා යැයි සමස්ථ රටවැසියා විශ්වාස කරන පාලනයක් ඇති විය. තවද, බහුතර කැමැත්ත නැති (එනම් 43%ක කැමැත්ත ඇති) ජනපතිවරයකු පත් විය. ජවිපෙ නායකයෙක් "තෙරුවන් සරණයි" කියා පැවසීමත් පුදුමය. මේ සියල්ල ලංකා ඉතිහාසයේ පලමු වරට සිදු වූ අපූරු දේශපාලන සංසිද්ධි වේ. මාද විවිධ හේතුන් මත අනුරට විරුද්ධව මෙවර තර්ක විතර්ක, සංවාද විවාද, හා "මඩ" යහමින් ගැසූ තත්වයක් මත වුවද, ඔහු දැන් රටේ ජනපති බැවින් ඔහුට පලමුව සුබ පතමි. ඔහුට විරුද්ධව වැඩ කලත්, මා (කිසිදා) කිසිදු පක්ෂයකට හෝ පුද්ගලයකුට කඩේ ගියේද නැති අතර අඩුම ගණනේ මාගේ ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමටවත් ඡන්ද පොලට ගියෙ නැත (ජීවිතයේ පලමු වරට ඡන්ද වර්ජනයක). උපතේ සිටම වාමාංශික දේශපාලනය සක්‍රියව යෙදුනු පවුලක හැදී වැඩී, විප්ලවවාදි අදහස්වලින් මෙතෙක් කල් දක්වා සිටි මා පලමු වරට සාම්ප්‍රදායික (කන්සර්වටිව්
ලංකාවේ තත්වය දැන් නම් අතිශය දුක් දනවන්නකි. ජීවිතයේ පලමු වරට නිල ආණ්ඩුවක් නොමැති රටක ජීවත් වෙමින් සිටී. මේ සියල්ලටම වඩා මහා ලොකු කෙරුමන්ලා ලෙස සමාජයේ පෙනී සිටින නීති ඔස්තාර්ලාගේ සාවද්‍ය ප්‍රකාශ අසා සිටීමට සිදු වීම ඉවසා සිටීමට නොහැකි තරම්ය.
අද ටීවීවල ජනමත විචාරනය ගැන ජනපති නීතිඥයන් යැයි කියා ගන්නා එවුන්ද නීති ආචාර්යවරුන් ලෙස සිටි එවුන්ද ජනපතිට ජනමත විචාරණයකට යා හැකි බව කියනු ඇසිනි. ඒ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 86 වැනි ව්‍යවස්ථාව යටතේය. එහෙත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ හැටියට එය ජනපතිට සිදු කළ නොහැකිය. ඉතා පැහැදිලිව බ්ලැක් ඇන්ඩ් වයිට් වලින් එය කළ හැකි අවස්ථා පහත ආකාරයට සඳහන් කර ඇත. 86 ව්‍යවස්ථාව මා පහත උපුටා දක්වනවා.
"The president may, subject to the provisions of Article 85, submit to the people by referendum any matter which in the opinion of the president is of national impotance."
මේ අනුව කියන්නේ ජාතික වැදගත්කමකින් යුතු ජනපතිට සිතෙන ඕනම කාරණයක් ජනපතිට කැමති නම් ජනමත විචාරණයක් සඳහා ඉදිරිපත් කළ හැකිය යන්නයි. මා ඉහත සඳහන් කළ කොස්තා, ප්‍රතිභා, ගෝමින් වැනි අයද උපුටා දක්වන්නේ මෙම ව්‍යවස්ථාවයි/වගන්තියයි. එක්කෝ මුන්ගේ වයසට යෑම නිසා මතකය දුර්වල වීම නිසා හෝ වංචනික සිතුවිල්ලෙන් එලෙස ප්‍රකාශ කරනවා විය යුුතුය. එම 86 ව්‍යවස්ථාවේ ඉතාම නිශ්චිතවම එම වගන්තිය 85 වැනි ව්‍යවස්ථාවට යටත් කර ඇත. ඒ කියන්නේ 86 වගන්තිය වලංගු වන්නේ 85 වැනි වගන්තියේ සඳහන් කොන්දේසිවලට යටත්වයි. එම 85 වගන්තිය පහත ආකාරයට වේ.
"
(1) The president shall submit to the people by referendum every bill or any provision in any bill which the cabinet of ministers has certified as being inteded to be submitted to the people by referendum, or which the supreme court has determined as requiring the approval of the people at a referendum if the number of votes cast in favor of such bill amounts to not less than two-thirds of the whole number of members (including those not present).
(2) The president may in his discretion submit to the people by referendum any bill (not being a bill for the repeal or amendment of any provision of the constitution, or for the addition of any provision to the constitution, or for the repeal and replacement of the constituion, or which is inconsistent with any provision of the constitution), which has been rejected by Parliament.
(3) Any bill or any provision in any bill submitted to the people by referendum shall be deemed to be approved by the people if approved by an absolute majority of the valid votes cast at such referendum:
provided that when the total number of valid votes cast does not exceed two-thirds of the whole number of electors in the register of electors, such bill shall be deemed to be approved only if approved by not less than one-third of the whole number of such electors.
"
මෙම වගන්තියේ ඇති පලමු උපව්‍යවස්ථා දෙකෙහිම ජනපතිට ජනමත විචාරණයකට යා හැකි අවස්ථා නිශ්චිත කර ඇත. ඉන් 1 උපවගන්තියෙන් කියන්නේ කැබිනට් මණ්ඩලයේ හෝ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් ජනමත විචාරණයක් අවශ්‍ය යැයි නිර්දේශ කළ විට ජනපතිට එය කළ හැකි බවයි. 2 උපවගන්තියෙන් කියන්නේ ජනපතිගේ අභිමතය පරිදිද අවශ්‍ය නම් ජනමත විචාරණයකට යා හැකි බවයි. එහෙත් මේ අවස්ථා දෙකෙහිම එලෙස ජනමත විචාරණයකට යා හැක්කේ පාර්ලිමේන්තුවේ පනවන්නට යන යම් නීති කෙටුම්පතක් හෝ එවැනි කෙටුම්පතක ඇති යම් විධිවිධාන සම්බන්දයෙන් පමනි.
එහෙත් රටේ මේ මොහොතේ ඇති අර්බුදය නීති කෙටුම්පතක් සම්බන්දයෙන් නොවේ. එනිසා කිසිසේත් ජනපතිට ජනමත විචාරණයකට යා නොහැකිය. තවද, ජනමත විචාරණයකින් කුමක් හෝ ජනතාව විසින් සම්මත කළත්, එය රටේ නීතියක් වීමට නම් පාර්ලිමේන්තුව විසින්ද සම්මත විය යුතුය. එනිසා බහුතරයක් නැති ආණ්ඩුවකට එම කඩුල්ල පැන ගත නොහැකිය. තවද, ජනපති විසින් ජනමත විචාරණයක් කැදෙව්වොත් එයද පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය කැඳවීම උසාවි නියෝගයකින් නවත්වා ගත්තා සේ ඉතා පහසුවෙන්ම නතර කළ හැකිය මක්නිසාද යත් එය ව්‍යවස්ථාවේ 85 වගන්තිය උල්ලංඝනය කිරීමක් වන බැවිනි.
මෙිනිසා ජනපති තවදුරටත් පජාත නොවී සිටීමට නම් අර උම්මග්ග ජාතකයේ සිටි කේවට්ටයන් බඳු නීති උපදේශකයන්ගේ ලනු නොකා සිටිය යුතුය. එහෙත් සමනල රනිල්ට අගමැතිකම නොදී සිටීමේ හැකියාවක් ජනපතිට වක්‍රාකාරයෙන් තිබෙන බවක් පෙනේ. කිසිදු අධිකරණයකට දේශපාලන තීන්දු ගත නොහැකිය. එනිසා අහවලා අගමැති කළ යුතු යැයි තීරණයක් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ලබා දිය නොහැකිය. එහෙත් මින් රට් දැනට පවතින අරාජික බව මැකෙනනේ නැත.රට ගැන සිතා කටයුතු කිරීම ජනපතිට විතරක් තිබිය යුතු වගකීමක් නොවේ. එබැවින් ඉතා ඥානාන්විතම දේ නම් යූඑන්පිය විසින් රනිල් හැර වෙනෙකෙකු අගමැති ලෙස ඉදිරිපත් කිරීමයි.
පෙර ලිපියකත් අප සඳහන් කර ඇති ලෙසට ජනපතිට මෙම අර්බුදයෙන් ගොඩ ආ හැකි ක්‍රමයක් ඇත. එනම් ආණ්ඩුවේ අමාත්‍යංශ ගණන 8ක් හෝ කැමති නම් ඊටත් අඩුවෙන් තබා ගත හැකිය. ඉන් අමාත්‍යංශ දෙකක්ම නීතියේ හැටියටම ජනපති සතුය. එවිට යූඑන්පියට ඉතිරි වන්නේ අමාත්‍යංශ 6ක් පමනි. කැබිනට් ඇමති 6කුත් නියෝජ්‍ය ඇමති 6කුත් එවිට උපරිමව ලබා දිය යුතුය. තවද, රටේ ආර්ථිකය, ආරක්ෂාව ආදී බරපතල කාරණාවලට වගකියන රාජ්‍ය ආයතන සියල්ලම ජනපතිගේ අමාත්‍යංශ යටතට ගත යුතුය (උන්ගේ "විද්‍යාත්මක ක්‍රමය" අනුව). විශේෂයෙන් මුදල් විෂය ජනපති සතු විය යුතුය. මෙම ක්‍රියාවලිය සදාචාර විරෝධි විය හැකි වුවත් නීති විරෝධි නොවේ.
අද ටීවීවල ජනමත විචාරනය ගැන ජනපති නීතිඥයන් යැයි කියා ගන්නා එවුන්ද නීති ආචාර්යවරුන් ලෙස සිටි එවුන්ද ජනපතිට ජනමත විචාරණයකට යා හැකි බව කියනු ඇසිනි. ඒ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 86 වැනි ව්‍යවස්ථාව යටතේය. එහෙත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ හැටියට එය ජනපතිට සිදු කළ නොහැකිය. ඉතා පැහැදිලිව බ්ලැක් ඇන්ඩ් වයිට් වලින් එය කළ හැකි අවස්ථා පහත ආකාරයට සඳහන් කර ඇත. 86 ව්‍යවස්ථාව මා පහත උපුටා දක්වනවා.
"The president may, subject to the provisions of Article 85, submit to the people by referendum any matter which in the opinion of the president is of national impotance."
මේ අනුව කියන්නේ ජාතික වැදගත්කමකින් යුතු ජනපතිට සිතෙන ඕනම කාරණයක් ජනපතිට කැමති නම් ජනමත විචාරණයක් සඳහා ඉදිරිපත් කළ හැකිය යන්නයි. මා ඉහත සඳහන් කළ කොස්තා, ප්‍රතිභා, ගෝමින් වැනි අයද උපුටා දක්වන්නේ මෙම ව්‍යවස්ථාවයි/වගන්තියයි. එක්කෝ මුන්ගේ වයසට යෑම නිසා මතකය දුර්වල වීම නිසා හෝ වංචනික සිතුවිල්ලෙන් එලෙස ප්‍රකාශ කරනවා විය යුුතුය. එම 86 ව්‍යවස්ථාවේ ඉතාම නිශ්චිතවම එම වගන්තිය 85 වැනි ව්‍යවස්ථාවට යටත් කර ඇත. ඒ කියන්නේ 86 වගන්තිය වලංගු වන්නේ 85 වැනි වගන්තියේ සඳහන් කොන්දේසිවලට යටත්වයි. එම 85 වගන්තිය පහත ආකාරයට වේ.
"
(1) The president shall submit to the people by referendum every bill or any provision in any bill which the cabinet of ministers has certified as being inteded to be submitted to the people by referendum, or which the supreme court has determined as requiring the approval of the people at a referendum if the number of votes cast in favor of such bill amounts to not less than two-thirds of the whole number of members (including those not present).
(2) The president may in his discretion submit to the people by referendum any bill (not being a bill for the repeal or amendment of any provision of the constitution, or for the addition of any provision to the constitution, or for the repeal and replacement of the constituion, or which is inconsistent with any provision of the constitution), which has been rejected by Parliament.
(3) Any bill or any provision in any bill submitted to the people by referendum shall be deemed to be approved by the people if approved by an absolute majority of the valid votes cast at such referendum:
provided that when the total number of valid votes cast does not exceed two-thirds of the whole number of electors in the register of electors, such bill shall be deemed to be approved only if approved by not less than one-third of the whole number of such electors.
"
මෙම වගන්තියේ ඇති පලමු උපව්‍යවස්ථා දෙකෙහිම ජනපතිට ජනමත විචාරණයකට යා හැකි අවස්ථා නිශ්චිත කර ඇත. ඉන් 1 උපවගන්තියෙන් කියන්නේ කැබිනට් මණ්ඩලයේ හෝ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් ජනමත විචාරණයක් අවශ්‍ය යැයි නිර්දේශ කළ විට ජනපතිට එය කළ හැකි බවයි. 2 උපවගන්තියෙන් කියන්නේ ජනපතිගේ අභිමතය පරිදිද අවශ්‍ය නම් ජනමත විචාරණයකට යා හැකි බවයි. එහෙත් මේ අවස්ථා දෙකෙහිම එලෙස ජනමත විචාරණයකට යා හැක්කේ පාර්ලිමේන්තුවේ පනවන්නට යන යම් නීති කෙටුම්පතක් හෝ එවැනි කෙටුම්පතක ඇති යම් විධිවිධාන සම්බන්දයෙන් පමනි.
එහෙත් රටේ මේ මොහොතේ ඇති අර්බුදය නීති කෙටුම්පතක් සම්බන්දයෙන් නොවේ. එනිසා කිසිසේත් ජනපතිට ජනමත විචාරණයකට යා නොහැකිය. තවද, ජනමත විචාරණයකින් කුමක් හෝ ජනතාව විසින් සම්මත කළත්, එය රටේ නීතියක් වීමට නම් පාර්ලිමේන්තුව විසින්ද සම්මත විය යුතුය. එනිසා බහුතරයක් නැති ආණ්ඩුවකට එම කඩුල්ල පැන ගත නොහැකිය. තවද, ජනපති විසින් ජනමත විචාරණයක් කැදෙව්වොත් එයද පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය කැඳවීම උසාවි නියෝගයකින් නවත්වා ගත්තා සේ ඉතා පහසුවෙන්ම නතර කළ හැකිය මක්නිසාද යත් එය ව්‍යවස්ථාවේ 85 වගන්තිය උල්ලංඝනය කිරීමක් වන බැවිනි.
මෙිනිසා ජනපති තවදුරටත් පජාත නොවී සිටීමට නම් අර උම්මග්ග ජාතකයේ සිටි කේවට්ටයන් බඳු නීති උපදේශකයන්ගේ ලනු නොකා සිටිය යුතුය. එහෙත් සමනල රනිල්ට අගමැතිකම නොදී සිටීමේ හැකියාවක් ජනපතිට වක්‍රාකාරයෙන් තිබෙන බවක් පෙනේ. කිසිදු අධිකරණයකට දේශපාලන තීන්දු ගත නොහැකිය. එනිසා අහවලා අගමැති කළ යුතු යැයි තීරණයක් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ලබා දිය නොහැකිය. එහෙත් මින් රට් දැනට පවතින අරාජික බව මැකෙනනේ නැත.රට ගැන සිතා කටයුතු කිරීම ජනපතිට විතරක් තිබිය යුතු වගකීමක් නොවේ. එබැවින් ඉතා ඥානාන්විතම දේ නම් යූඑන්පිය විසින් රනිල් හැර වෙනෙකෙකු අගමැති ලෙස ඉදිරිපත් කිරීමයි.
පෙර ලිපියකත් අප සඳහන් කර ඇති ලෙසට ජනපතිට මෙම අර්බුදයෙන් ගොඩ ආ හැකි ක්‍රමයක් ඇත. එනම් ආණ්ඩුවේ අමාත්‍යංශ ගණන 8ක් හෝ කැමති නම් ඊටත් අඩුවෙන් තබා ගත හැකිය. ඉන් අමාත්‍යංශ දෙකක්ම නීතියේ හැටියටම ජනපති සතුය. එවිට යූඑන්පියට ඉතිරි වන්නේ අමාත්‍යංශ 6ක් පමනි. කැබිනට් ඇමති 6කුත් නියෝජ්‍ය ඇමති 6කුත් එවිට උපරිමව ලබා දිය යුතුය. තවද, රටේ ආර්ථිකය, ආරක්ෂාව ආදී බරපතල කාරණාවලට වගකියන රාජ්‍ය ආයතන සියල්ලම ජනපතිගේ අමාත්‍යංශ යටතට ගත යුතුය (උන්ගේ "විද්‍යාත්මක ක්‍රමය" අනුව). විශේෂයෙන් මුදල් විෂය ජනපති සතු විය යුතුය. මෙම ක්‍රියාවලිය සදාචාර විරෝධි විය හැකි වුවත් නීති විරෝධි නොවේ.